Jóna Björg Sætran

Tölvueign heimila á stórhöfuðborgarsvæðinu er orðin það almenn í dag að ætla má að hægt sé að segja að tölva sé orðin sjálfsagður hluti af staðalbúnaði vel flestra heimila. 

Í aðalnámskrá grunnskóla er lögð áhersla á að samflétta netvædda upplýsingatækni á sem eðlilegastan hátt almennu námi í grunnskólanum. Með tilliti til þess hve stór hluti heimila hefur í dag greiðan aðgang að einni eða fleiri tölvum, auk aðgengis tölvugagna í gegnum snallsíma og spjaldtölvur, þá mætti áætla að langflest börn, á yngsu stigum grunnskólans hefðu greiðan aðgang að tölvum í ýmsu formi heima fyrir. Því væri ekki óeðlilegt að gera ráð fyrir að börnin hefðu einnig ákveðna grunnleikni í að meðhöndla tölvu, þau gætu að minnsta kosti kveikt og slökkt á tölvu og hefðu nokkra grunnfærni í að nota lyklaborð tölvunnar.
Þegar betur er að gáð er það kannski ekki eins eðlilegt og sjálfsagt og virðast kann í fyrstu. Staðreyndin er nefnilega líklega sú að mjög mörg börn á yngsta stigi grunnskólans kunna lítið sem ekkert að nýta sér tölvur til annars en að stjórna stýripinnum leikjatölva og til að taka þátt ýmsum gerðum tölvuleikja. Mörg þeirra hafa þó líklega einnig öðlast færni í að fara inn á youtube til að horfa á myndbönd.
(hluti af stiklum JBS um skólamálin í dag, 2017, 1.2.2017)

Nú er farið að senda börnin heim vegna manneklu til að tryggja örugga umsjá þeirra barna sem eftir eru. Er það forsvaranlegt af hálfu borgaryfirvalda að aðstæður í leikskólum borgarinnar séu orðnar með þessu hætti.
Verðum við ekki að fara að snúa blaðinu við. Þetta getur ekki gengið svona.
Það hefur oft komið fram í máli leikskólastjóra að sökum veikinda starfsfólks verði álagið oft mikið. Leikskólastjórarnir, leikskólakennararnir og annað starfsfólk þurfi þá að sjá um að sinna meiru en sínu eigin starfi. Þannig sé reynt að halda starfseminni í eðlilegum skorðum. Þetta er þó engan vegin hægt til lengdar og ekki forsvaranlegt þegar um mikil forföll er að ræða. Ef ekki er hægt að kalla til auka starfsfólk vegna sparnaðar er ekki undarlegt þó að leikskólastjórar neyðist til að senda börnin heim til að auðveldara sé þá að tryggja umönnun þeirra barna sem eftir verða. 
Það að senda börnin heim er örugglega eitt það síðasta sem leikskólastjórarnir ákveða að gera og þetta er þeim ábyggilega þungbær ákvörðun.

Leikskólastjórar hafa nú þegar sparað eins og þeim er framast unnt. Þegar leikskólastjóri sem hefur 20 ára starfsreynslu við stjórnun og rekstur leikskóla og hlýtur að teljast sérfræðingur í slíkum rekstri segir að það sé ekki hægt að spara meira - þá hlýtur það að vera rétt. 

En hvað ætli sé skilgreint sem grunnþjónusta við börnin og forráðamenn þeirra? 
Hversu langt er nú þegar gengið á grunnþjónustuna? Verður gengið enn lengra? Hvenær? Með hvaða hætti?  Fá foreldrar endurgreitt vegna þeirra daga sem börnin eru send heim? Hver eru viðbrögð atvinnurekenda þegar foreldrar mæta með börn sín í vinnuna þar sem leikskólinn hefur þurft að senda þau heim?

Við hljótum að þurfa að setja allt kapp á að finna fé til að hægt sé að reka leikskólana með öruggum hætti og þannig að börnin fá þá bestu umönnun og þjónustu sem kostur er. 
Einhvers staðar leynast peningar í kerfinu. Vissulega er þörf á að fara í margvíslegar framkvæmdir víða í borginni, lagfæra götur, sprengja fyrir lögnum, byggja eitt og annað .... en við megum ekki vanrækja börn borgarinnar. Öryggi barnanna, góð umönnun og uppfræðsla þarf að vera í forgangi. 

Innleiðing Barnasáttmála sameinuðu þjóðanna í reykvískum skólum
Nú er mikið fjallað um innleiðingu Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna í skóla Reykjavíkur í tengslum við nemendamiðað skólastarf. Þegar skólastjórnendur leik og grunnskóla þurfa nú þegar að velta hverri einustu 10 krónu mynt nokkrum sinnum í hendi sér áður en ákveðið er í hvaða verkefni innan skólans peningurinn á að fara - þá má búast við að mörgum þykir undarlegt að nú eigi að fara í gang með enn eina áherslubreytinguna í skólakerfinu. En er það í raun og veru svo? Eru við ekki í dag að leggja kapp á að virða margvíslegan rétt bæði leik- og grunnskólabarnanna okkar? Ég held það. Við getum hins vegar alltaf gert betur.

Á Öskudagsráðstefnunni svonefndu, sem haldin var fyrir kennara hér í höfuðborginni á Öskudaginn, var megin áherslan á nemendamiðað skólastarf og kynnt innleiðing Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna í einum skóla á Englandi. Að mörgu leyti mjög áhugaverð kynning. Af kynningarmyndböndum sem þarna voru sýnd þar sem börnin í viðkomandi skóla sögðu frá skólastarfinu var auðfundið að mikil áhersla virtist vera á að leita eftir styrkleikum hvers og eins og að leyfa börnunum að njóta sín sem best í þekkingarleitinni. Ég er sannfærð um að kennarar í leik og grunnskólum Reykjavíkur leggja sig nú þegar eftir þessu. Hinar stóru bekkjardeildir í reykvískum skóla án aðgreiningar - þar sem allir eiga að fá að njóta sín - þá verður þetta hinsvegar oft afar erfitt í framkvæmd. 

Þröngt mega sáttir sitja
Annað sem var áberandi á myndböndunum sem voru sýnd frá enska skólanum voru húsakynnin. Í enska skólanum virtist vera talsvert aðþrengt varðandi húsrými, hver fermeter virtist nýttur - eða svo var að sjá. Í dag þegar erfitt er að koma frístundastarfi grunnskólanna fyrir inni í skólabyggingum eftir skóla þá væri okkur fróðlegt að læra að nýta skólarýmið betur. Það gætum við hugsanlega lært bæði af skólanum í Englandi og hjá frændum okkar á Norðurlöndunum. 

Jákvæður agi - námsfriður og sjálfstraust
Agi virtist líka mikill - þ.e. jákvæður agi. Það kom greinilega fram að börnin litu á það sem sinn rétt að aðrir nemendur kæmu vel fram við sig og að vinnufriður ríkti. Allir ættu að koma vel fram hver við annan. Annað sem var athyglisvert var að nemendur voru í skólabúningum - sem dregur úr að aðskilnaði eftir efnahag. Nokkrir skólar í Reykjavík bjóða í dag upp á merktar skólapeysur þó notkun þeirra sé ekki orðin algeng.

England - Indland
Fyrirlestur og myndbandið minntu mig á margt sem ég sá og upplifði á skólaheimsóknum mínum á Indlandi árið 2001 þegar við fórum um 10 manna hópur kennara og annarra sem höfðum brennandi áhuga á árangursríkri kennslu og heimsóttum 12 indverska skóla á 10 dögum, skóla sem voru þekktir fyrir afburða námsárangur nemenda af öllum þjóðfélagasþrepum. Mér virtist í fljótu bragði að eitt af því sem væri sammerkt skólanum á Englandi og skólunum sem ég heimsótti á Indlandi að kennsluhættir væru skipulagðir með það í huga að virkja áhuga einstaklingsins á náminu og að nemendinn væri látinn finna að hann réði við námið. Námsaðstoð,uppörvun, uppbygging sjálfstrausts og jákvæður agi virtust sjálfsagðir hlutar af skólastarfinu.

Hlúum að sérhverju barni
Þetta er hluti af því sem ég hef ótal sinnum talað fyrir bæði í borgarstjórn og á fundum skóla- og frístundaráðs, þ.e. að brýnt sé að koma til móts við þarfir nemenda, þeim sé veitt aðstoð við námið strax og ljóst sé að aðstoðar sé þörf. Með sultarólinni sem umlykur skólana í dag og sífellt er strekkt á, tel ég að það megi teljast kraftaverki næst ef okkur tekst að innleiða þessa "nýju" (en samt gömlu) áherslur í skólakerfinu okkar með þeim hætti að nemendamiðað skólastarf verði að raunveruleika með farsælum hætti.

Kvíði - þunglyndi - andlegir og líkamlegir erfiðleikar
Í dag er mikið talað um að kvíði og þunglyndi séu að verða sífellt meira áberandi hjá börnum og unglingum. Getur verið að þetta hafi alltaf verið - en nú sé fullorðið fólk frekar farið að taka eftir ýmsum einkennum sem geta bent til þess að barn sé kvíðið eða jafnvel þunglynt? Getur verið að við séum alltof fljót á okkur að setja kvíða og þunglyndisstimpilinn á umsagnarblaðið? Getur verið að skólakerfið okkar ýti í dag undir að mörgum börnum líður ekki nógu vel? Getur verið að það við teljum okkur vera að gera svo vel en í raun séu inngrip sérfræðinganna að missa marks? 

Allt að 3ja ára bið eftir brýnni aðstoð
Biðlistar eftir greiningum eru lengri en eðlilegt getur talist - amk. í ýmsum hverfum Reykjavíkur. Þjónustumiðstöðvar borgarinnar sjá um ýmsa sértæka þjónustu, greiningar og meðferðir þegar börnunum okkar líður illa og ýmsir brestir verða á skólagöngunni. Í dag getur barn þurft að bíða í allt að því þrjú ár eftir því að nafn hans eða hennar sé næst á lista eftir viðtali og mögulegri greiningu á þjónustumiðstöð. Er hægt að réttlæta þessa löngu bið? Ég get ekki séð það. Þar að auki geta orðið langir biðlistar eftir sértækri þjónustu við börn sem af einhverjum ástæðum er talið brýnt að taka tímabundið út úr almennum skóla til að vinna að lausn á sértækum vanda þeirra.

Grunnþjónustu og velferð æskunnar í forgang
Verum skynsöm, spörum á "réttum" stöðum, hliðrum til verkefnum í þjóðfélaginu, frestum skipulags framkvæmdum og verkefnum sem mögulega geta beðið og gerum skólunum kleift að hlúa sem best að börnunum okkar. Það skortir ekki á þekkingu og hæfni kennaranna - það skortir að skólastjórnendum og kennurum sé veitt svigrúm til að vinna verk sín sem skyldi.

Á mbl.is í dag er frétt um langan biðtíma eftir talþjálfun leikskólabarna, grunnskólabarna og fullorðinna hjá Talþjálfun Reykjavíkur. Þar kemur fram að auk 240 barna á leikskólaaldri sem bíði eftir talþjálfun bíði einnig um 100 grunnskólabörn auk þriggja fullorðinna einstaklinga. 

Þetta nær ekki nokkurri átt.
Í greininni er rakið ferlið sem fer í gang ef vísbendingar um slakan málþroska koma í ljós við 2 1/2 og 4ra ára skoðun barna á vegum heilsugæslunnar. Ferlið virðist hálf flókið og við tekur alltof langur biðtími.

Hvaða áhrif getur slakur málþroski haft á daglegt líf barnanna?
Hvaða áhrif hefur slakur málþroski á líðan og nám barnanna þegar þau koma í grunnskólann?

Þessum aðstæðum þarf að gefa betri gaum og finna virkar úrbætur ekki seinna en strax. 

	Fjögur hundruð börn þurfa að bíða
Ábyrgðarmaður færslu Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt